Lees het artikel: De belangrijkste job ter wereld
Kinderbegeleider is wellicht de belangrijkste job ter wereld. En de mooiste. Maar waarom doen kinderbegeleiders hun job zo graag? En waarom zijn ze er zo goed in? Kindertijd vraagt het hen zelf. Hester Hulpia (VBJK) kadert hun verhalen vanuit het pedagogisch raamwerk.
‘Je helpt kinderen groeien’
Heidi Surdiacourt (kinderdagverblijf Arion, Sint-Jans-Molenbeek): ‘Ik werk graag met de allerjongsten. Ik kan echt mezelf zijn in mijn job: blij zijn, zotjes doen, met hen spelen, hen troosten als ze verdrietig zijn. Maar kinderopvang is nog zo veel meer. Je helpt kinderen groeien, zich ontwikkelen, groot worden. Als ze baby zijn, help je hen met bewegen, zich omrollen, omschakelen van flesvoeding naar patatjes, naar fruitpap. Je begeleidt hen bij hun eerste pasjes, helpt hen omgaan met speelgoed. En dat doe je als opvoeder allemaal samen met de ouders. Je hebt zo een belangrijke rol in het leven van het kind.
Als kinderbegeleider zorg je tegelijkertijd voor elk kind individueel, én voor de volledige groep. Zo kan je één baby eten geven, en ondertussen een liedje zingen voor de hele groep. Dan is de baby blij, maar ook de hele groep daarrond vindt dat leuk. Je bent ook creatief met de kinderen bezig. We blijven groeien in onze job, we scholen ons bij, leren van de kinderen en ook van de stagiaires. Die tonen ons nieuwe, interessante activiteiten, die we daarna opnemen in onze werking. Ze steken veel op van ons, maar wij ook van hen.
We zijn als begeleiders in ons team erg goed op elkaar ingespeeld. De kinderen voelen die positieve sfeer, en daarom zijn ze hier ook erg graag. En de ouders voelen dat ook, ze hebben veel vertrouwen in ons. Ze weten dat hun kinderen hier zichzelf mogen zijn. Tegelijkertijd stellen we ook grenzen. We leren de kinderen hoe zich in een groep te gedragen, rekening te houden met de andere kinderen. En we observeren de kinderen voortdurend. Zo weten we wat elk kind nodig heeft, waarom het zich zo gedraagt, en hoe we daarop kunnen inspelen.
Elke kind is anders, en ook elke dag is hier anders. Dat zorgt niet voor stress of haast. Integendeel, wat vandaag niet lukt, doen we morgen wel. Kinderen zijn geen papierwerk dat de volgende dag af moet zijn. Zolang ze zich hier maar goed voelen en zich amuseren.’
Hester over Heidi
‘Heidi geeft mooi de essentie van kinderopvang aan: de kinderen mee helpen opvoeden. Inspelen op hun basisbehoeften, hen rijke ontwikkelingskansen bieden, zorgen voor een sfeer van positieve sociale relaties in de groep. Want je kijkt niet enkel naar wat het kind nodig heeft, maar ook hoe het zich verbindt tot andere kinderen. Als begeleider zorg je ervoor dat kinderen met elkaar spelen, samen ontdekken. Dat kan alleen als je zeer dicht bij de kinderen staat, en tegelijkertijd ook even een stap achteruit doet, en jezelf dus niet in het middelpunt zet, maar wel het kind centraal stelt.’
‘Teamwork met de ouders’
Karen Verbeyst (gezinsopvang Jiffejaf, Grimbergen): ‘Als onthaalouder vind ik het contact met het gezin erg belangrijk. Zo heb ik een Instagrampagina, waar de grootouders van de kinderen de grootste fans van zijn. In coronatijden zien ze hun kleinkinderen veel minder. Daarom speel ik extra op hen in op Instagram, zodat ze connectie houden, mee zijn met het leven, het verhaal van hun kleinkinderen. En dat appreciëren ze enorm. Ze zien er elke dag de kinderen spelen, eten, stappen, een verhaaltje lezen, in grappige situaties belanden. De reacties van de kinderen kan je immers niet zo makkelijk neerschrijven in een heen-en-weerboekje.
Als onthaalouder help ik mee het kind opvoeden. Maar ook al heb ik zelf twee volwassen dochters, ik heb niet de ideale opvoeding in pacht. Ik leer nog alle dagen bij. Ik probeer de waarden en normen van de gezinnen mee te geven aan hun kinderen. Dat is teamwork, samen met de ouders. Maar ik ben niet hun tweede mama. Ik voed hen wel op in samenwerking met hun ouders, van wie ik de eigen kijk op de opvoeding respecteer.
De overvloed aan info op sociale media, boeken over opvoeding, slaapcoaches, eetcoaches … maakt opvoeden voor ouders soms erg stressvol. Dus ondersteun ik hen, door hen gerust te stellen: het ideale kind uit de boekjes bestaat niet. Slaapt hun kindje nog niet door? Dat komt uiteindelijk wel goed. Die van mij maken me ook nog wakker midden in de nacht, omdat er een dikke spin in hun kamer zit (lacht). Dat is het leven van een ouder, hé.
Wat we als begeleider tijdens die eerste levensjaren voor dat kind kunnen betekenen, wat een kind allemaal meemaakt, dat is ongelooflijk. Als een kind op school begint, geef ik daarom ook een brief mee voor de kleuteronderwijzer. Daarin beschrijf ik hoe ik het kind heb ervaren. Zo heb ik ook veel contact met de kleuteronderwijzers, want die sturen dan een mail terug. Ik draai soms een uur of twee mee in de klas. Want zorg en leren, dat gebeurt zowel in de kinderopvang als in de kleuterklas.’
Hester over Karen
‘Als kinderbegeleider erkent en waardeert Karen het gezin als partner in de opvoeding: samen geven ze de opvoeding gestalte. Karen bouwt een vertrouwensrelatie uit met de gezinnen. Door in gesprek te gaan met de ouders toont ze respect voor hen, en daardoor respecteren zij haar ook. Karen heeft ook een ondersteunende rol naar de ouders. Kinderbegeleiders zijn vaak het eerste aanspreekpunt voor ouders, waar ze terecht kunnen met hun vragen en zorgen. Samen met de ouders geeft ze de opvoeding gestalte. Die wederkerige relatie zorgt ervoor dat het kind tot volle ontwikkeling kan komen. En hoe fijn is het dat ze als onthaalouder meegaat naar school en zo mee zorgt voor een warme overgang naar de kleuterklas!’
‘Respect voor ieders identiteit en diversiteit’
Ginette Mba Abongi (kinderdagverblijf Tierlantuin, Gent): ‘Ons kinderdagverblijf bevindt zich in de Rabotwijk in Gent. Een wijk met een rijkdom aan diversiteit. Die ademen we ook uit, en ikzelf belichaam die natuurlijk ook. Ik kom uit Congo, ik heb mijn Nederlands hier zelfs op straat geleerd (lacht). Ik heb geen doordeweekse job, met al die kinderen van zo veel verschillende afkomsten. Ook de kinderen die hier geboren zijn, hebben een diverse achtergrond. En dat maakt mijn job zo interessant en boeiend. Die diversiteit is ook zo typisch voor onze maatschappij, en daar is onze kinderopvang gewoon een afspiegeling van. Elk kind heeft een andere achtergrond, en wordt op een eigen manier opgevoed. Daar hebben we oog voor, dat zit helemaal in onze visie. We passen ons aan de leefwereld van de kinderen en gezinnen aan. Leren omgaan met die diversiteit, dat is belangrijk voor de toekomst van onze kinderen, maar ook voor de toekomst van de maatschappij. Zo leren we met elkaar omgaan, en de kinderen geven ons daar het voorbeeld bij. Via hen komen we ook in contact met de ouders, en zo leren zij ook andere ouders kennen – ook met andere achtergronden – dankzij de kinderopvang.
Dat toont aan dat we zoveel meer doen dan alleen maar ‘opvang’. We helpen mee de kinderen opvoeden, zorgen ervoor dat ze zich ontwikkelen. We helpen mee om ze een goede start te geven in onze maatschappij. En dat doen we dus door op maat van de kinderen te werken. Zo krijgt elk kind waar het recht op heeft. En tegelijkertijd stimuleren we hen om samen te spelen, elkaar te ondersteunen, elkaar te helpen opgroeien. Want kinderen leren nog het meest van elkaar.’
Hester over Ginette
‘Als kinderbegeleider ga je om met uiteenlopende waarden, en toon je respect voor de identiteit en diversiteit van kinderen, gezinnen, collega’s, de buurt. Het mooie aan Ginettes verhaal is dat ze diversiteit als een evidentie ziet. Die diversiteit is belangrijk in je voorziening. Ginette en collega’s vertrekken van wat kinderen en ouders nodig hebben, en werken op maat, samen zoeken ze een weg. De verschillen zijn er, en die mag je ook benoemen. Ze zijn een meerwaarde, want net door dat verschil leren we van elkaar en krijgen we respect voor elkaar. Dat is belangrijk voor het kind, de ouders én de samenleving. Belangrijk is dat je het gesprek aangaat met de ouders, met als centrale vraag: hoe kunnen we samen de beste omgeving bieden om je kind te laten groeien?’
‘We versterken elkaar enorm als team’
Nina Duyvejonck (buitenschoolse opvang ’t Filoetje, Ardooie): ‘Ik doe voor- en naschoolse opvang, opvang tijdens schoolvrije en vakantiedagen, en ik breng de kinderen ook met de Filoebus naar en van school. Buitenschoolse opvang is niet zomaar toezicht houden op een groep kinderen. Je werkt op het ritme van elk individueel kind: je bent bekommerd om het welbevinden, voelt zijn noden aan, geeft het kind kansen om zich te ontplooien. Maar vooral zich uit te leven, zich te amuseren in een waaier aan activiteiten en vrij spel.
Wij zijn een team van elf collega’s, verspreid over twee locaties. En we werken erg goed samen. Op onze werkvergaderingen brengen alle collega’s ideeën voor activiteiten mee, en stellen die aan elkaar voor. We geven input en feedback aan elkaar, en zo worden onze activiteiten beter. Voor de activiteiten in de zomervakantie werken we in groepjes van vier, en daar werken we volledige themaweken uit. We vullen elkaar erg goed aan. Elke begeleider blinkt uit in iets anders. De ene is supersterk in zorgen, de andere is actiever, neemt de kinderen makkelijk op sleeptouw, nog iemand anders heeft oog voor de signalen die kinderen (onbewust) geven, een andere is supercreatief. We versterken elkaar enorm als team, ik zou deze job nooit in mijn eentje willen of kunnen doen. Ook al hebben we hetzelfde doel, namelijk de kinderen hier een fijne tijd laten doorbrengen, toch doen we dat allemaal op onze eigen manier. Het is fijn om kinderen te begeleiden van kleuter tot secundair. Je ziet ze opgroeien en openbloeien. Het voelt goed om te mogen bijdragen aan hun groeiproces.’
Hester over Nina
‘Nina geeft hier een mooi voorbeeld van welke belangrijke opvoedende rol de buitenschoolse kinderopvang heeft. Het is een plek waar kinderen veel leren. En dan is het geweldig om te zien dat er een team klaarstaat voor die kinderen, dat vertrekt vanuit het basisprincipe: we doen het samen. Allemaal verschillende mensen, maar ze werken aan dezelfde visie, meer nog, ze scherpen hun visie aan. Eén team van complementaire mensen die elkaar vertrouwen en respecteren, want dat heb je nodig om elkaar input én feedback te kunnen geven. Zo versterken ze elkaar, want samen geraken ze verder.’
‘Ik denk veel na over wat ik doe’
Gerd Maerten (kleuterschool De Krokodil, Antwerpen): ‘Met kinderen omgaan op de speelpleinen gaf me als jongere veel plezier en voldoening. Ik wou een positieve impact hebben op het leven van jonge kinderen en samen met hen de wereld ontdekken. Dus ging ik studeren voor kleuteronderwijzer. Ik was dan wel niet de beste student, ik compenseerde veel door mijn creativiteit. Omdat het er in de kleuterklas heel spelenderwijs aan toegaat, en er veel ruimte is voor je eigen inbreng, was dit dé job voor mij. Maar ook al krijg je in je opleiding een hoop bagage en kennis mee, dat betekent niet dat je kant-en-klaar voor de klas kan staan. Mijn eerste jaren waren een echte zoektocht om mijn eigen weg te vinden, en ook moet je aanpak sporen met de visie en missie van je school. Dat betekende dus veel nadenken over mijn job, veel experimenteren, voortdurend zoeken en vernieuwen. Al snel dacht ik out of the box. Zo begon ik mijn eigen kleuterliedjes te schrijven voor in de klas op hiphopbeats, maakte ik videoclips met de kleuters als acteurs. En ik leer nog voortdurend bij voor de klas.
Samenwerken met collega’s is een groeiproces geweest. Zeker als je het graag allemaal wat anders doet. Maar het vertrouwen, de steun en de ruimte die ik krijg van collega’s en directie hebben me helpen groeien in mijn job. Daardoor durf ik meer, ook al mislukt het wel eens. Als collega’s leren we ook van elkaar. We gaan eens bij elkaar in de les kijken, wisselen ervaringen uit, vragen elkaar om raad of doen regelmatig iets samen om inspiratie op te doen voor onze eigen lessen. We kunnen steeds bij elkaar terecht, helpen elkaar waar het kan en staan ervoor open, want zo worden we sterker, individueel en als team. Een goed en open team is belangrijk om te blijven groeien als leraar. Want je moet constant vooruitkijken en vooruitdenken, bijleren is nodig om bij te blijven, want je leerlingen, je school, de maatschappij veranderen voortdurend.’
Hester over Gerd
‘Gerd merkt op dat je opleiding belangrijk is, of je nu voor de klas staat of in de kinderopvang. Die biedt je de nodige kaders, maar daarna stopt het niet. Het is essentieel om na je opleiding te blijven bijleren. Gerd blijft nadenken over de job, hij blijft zoeken, experimenteren en vernieuwen. Dat reflecteren doe je niet alleen, je doet het samen met je collega’s, je pedagogisch ondersteuner, je directeur. Dat is niet altijd evident, zeker niet in de kleuterklas, er zijn weinig momenten waarop je kan leren van elkaar. Daarom is het zo fijn dat ze hier bewust tijd maken om te leren van elkaar, en de klasdeuren openbreken. Zo worden ze een professionele lerende gemeenschap, waarin levenslang leren centraal staat.’
‘Wij helpen ouders een netwerk opbouwen’
Natasia Maj (Huis van het Kind, Heusden-Zolder): ‘Met onze KOALA- en Hupsakeewerkingen zetten we activiteiten op poten voor de jongste kinderen en hun ouders in onze gemeente. Daarbij stemmen we voortdurend af met de partners, zoals Kind en Taal, Kind en Gezin, kinderopvang, scholen, bibliotheek, spelotheek, centrum voor basiseducatie, en het Sociaal Huis. Samen met hen zorgen we voor een zo laagdrempelig mogelijk aanbod: wekelijkse kind-ouderactiviteiten, workshops voor gezinnen met jonge kinderen in het kader van Boekstart of tijdens de Week van de Opvoeding, of een sprookjestocht, waar heel veel partners met een aantal standen iets aanbieden in de vorm van een spelactiviteit. Zo krijgen die diensten een gezicht, worden ze toegankelijker voor de gezinnen. Wij zijn dus ook netwerkmakelaars: we steken onze tentakels uit om aan de noden van de kinderen en hun ouders tegemoet te komen.
We kijken steeds vanuit een waarderende en erkennende blik naar een gezin. Onze insteek is ontmoeten, spel, interactie tussen ouder en kind. Kinderen zijn een en al verwondering, de wereld is één groot feest. Via hen nemen wij ook de ouders mee, we erkennen hen in hun kracht, bieden een luisterend oor. Maar we motiveren en stimuleren hen ook om bijvoorbeeld werk te zoeken, een opleiding te starten, lid te worden van de bib, spelotheek, hun zorgen en vragen te delen met anderen.
Spel werkt ook verbindend tussen de ouders onderling. Ik ben graag die brug tussen verschillende mensen, klein en groot, ik ben voor hen een vertrouwensfiguur. En dan die sprankel in de ogen te zien van de ouders, als we bijvoorbeeld samen op de mat aan kinderyoga doen, of samen met de kinderen in dozen kruipen, heerlijk. Die goesting in hun ogen te zien, hen laten ervaren hoe fijn en leuk het is met hun kinderen te spelen, zo de band tussen hen en de kinderen te versterken, zalig. En daartussen zit ik dan als begeleider, stel ik mezelf kwetsbaar én professioneel op, zwengel interactie aan, en geef tijd, ruimte en waardering aan alle ouders, in al hun diversiteit.’
Hester over Natasia
‘Natasia toont aan dat samenwerken zo belangrijk is. Ouders zitten vaak met zo veel vragen en die kan je niet altijd beantwoorden als je op je eiland blijft zitten. Maar vaak zijn organisaties nog onbekend voor de gezinnen of ervaren ouders drempels. Dan is het belangrijk dat je er bent als vertrouwensfiguur voor het gezin. Je kan samen met hen hun vragen proberen te beantwoorden, oplossingen met hen bedenken, of hen doorverwijzen. Zo laat je de ouders ook kennismaken met de bibliotheek, de spelotheek, de school, het Huis van het Kind. Of je neemt samen met hen deel aan activiteiten in de buurt. Als vertrouwensfiguur kan je de ouders tonen dat die andere voorzieningen er ook voor hen zijn.’
Hester Hulpia: ‘Hoe mooi is het om te zien hoeveel dynamiek, engagement en kracht kinderbegeleiders hebben? En hoe overtuigd ze zijn dat hun job superbelangrijk is, en er helemaal voor gaan? Al deze portretten tonen dat de kinderopvang een plek is waar kinderen zich goed voelen, nieuwe zaken leren en zich verbinden tot anderen. Samen, in partnerschap met de ouders, zorgt de kinderopvang voor een pedagogische omgeving die zo een belangrijke plek is voor de kinderen, de ouders en de samenleving. Elke dag zetten professionals in de opvang zich in om het pedagogisch raamwerk realiteit te laten worden.’
Hester Hulpia werkt bij VBJK. Zij was betrokken bij het MeMoQ-project: ze schreef mee aan het pedagogisch raamwerk en onderzocht de pedagogische kwaliteit in de Vlaamse kinderopvang. Hester werkt op dit moment aan een project over meertaligheid in de opvang en een project over inclusief leiderschap.